"Σήμερον τα Φωτα και ο Φωτισμός..."

6 Ιανουαρίου: Άγια Θεοφάνεια, ή Επιφάνεια ή Φώτα ή "Της Βάπτισης", όπως λέει ο λαός. Η ημέρα αυτή είναι μια από τις μεγαλύτερες εορτές της Ορθόδοξης Εκκλησίας, καθώς είναι η ανάμνηση της Βαπτίσεως Του Κυρίου στον Ιορδάνη ποταμό, από τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Η λέξη Θεοφάνεια σημαίνει "φανέρωση του θεού", καθώς τότε φανερώνεται η Αγία Τριάδα, με το Άγιο Πνεύμα να στέκεται πάνω από το κεφάλι του Ιησού με τη μορφή περιστεριού. Όπως γράφει ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος λέγονται και "Φώτα", γιατί "Φωτίζει και λαμπραίνειτην ψυχή του ανθρώπου και την γλυτώνει από το σκοτάδι της αιώνιας κόλασης..."
(Περισσότερα θεολογικά στοιχεία εδώ)
Στην αρχαία Εκκλησία η Βάπτιση ήταν ενωμένη με την εορτή της Γέννησης του Χριστού. Διαχωρίστηκε επί πάπα Ρώμης Ιουλίου (336-352) και τα Χριστούγεννα εορτάζονται από τότε στις 25 Δεκεμβρίου, ενώ η Βάπτιση στις 6 Ιανουαρίου. Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι κατά τους πρώτους αιώνες οι κατηχούμενοι βαπτίζονταν την παραμονή των Θεοφανείων.

Εθιμικά, την ημέρα των Θεοφανείων, κλείνει ο κύκλος του Δωδεκαημέρου, που έχει αρχίσει την ημέρα των Χριστουγέννων. Τα έθιμα και οι δοξασίες του λαού μας αυτή την ημέρα είναι πολλά, και, παρ' όλο που τη σημερινή εποχή κινδυνεύουν να αλλοτροιωθούν από ξενόφερτα έθιμα και συνήθειες που συνδέονται κυρίως με τον καταναλωτισμό, στην ελληνική επαρχία, διατηρούνται αναλλοίωτα. Τα κάλαντα, η απειλή και η εμφάνιση των καλικαντζάρων, το διώξιμό τους από τον ιερέα που εμφανίζεται με τον Σταυρό και αγιάζει, η καθαγίαση των υδάτων και στη συνέχεια των οικιών, των αγρών, των μηχανημάτων και εργαλείων, είναι μερικά από αυτά...
Έτσι και στο Γεράκι, οι παραδόσεις και τα έθιμα τηρούνται, αυθόρμητα και αβίαστα. Ο ιερέας, ακούραστος, ξεκίνησε δύο ημέρες πριν, ώστε να προλάβει να αγιάσει και να ευλογήσει με τον Σταυρό, όλα τα σπίτια του χωριού των 1500 κατοίκων, ώστε να μην μείνει κανείς παραπονούμενος. Την παραμονή, πρωί πρωί, τα παιδιά χτυπούσαν πόρτες και κουδούνια, για να ψάλλουν: "Σήμερα τα Φώτα κι ο Φωτισμός, η χαρά μεγάλη κι ο Αγιασμός..."
Ανήμερα, πλήθος κόσμου προσέρχεται ευλαβικά στην στολισμένη εκκλησία, να προσευχηθούν, να ευλογηθούν και να γιορτάσουν. Μαζί τους έχουν ένα μπουκαλάκι, ένα ποτήρι, τυλιγμένο με αλουμινόχαρτο, συνήθως, ώστε να πάρουν "αγιασμό", να πιουν και να πάνε στα σπίτια τους "να αγιάσουν"... Ανάμεσά τους και πολλοί οικονομικοί μετανάστες, που κατοικούν στο χωριό, κατά τους χειμερινούς κυρίως μήνες, και εργάζονται στο μάζεμα των ελιών κ.ά.
Μετά το τέλος της λειτουργίας, ο ιερέας, κρατώντας τον Σταυρό, με τη συνοδεία του και μ΄όλο τον κόσμο, κατευθύνεται στην δεξαμενή (στην πισίνα),δίπλα στον Ιερό Ναό του Αγιου Ιωάννη του Χρυσοστόμου που βρίσκεται στην Κάτω Βρύση. Εκεί γίνεται ο καθαγιασμός των υδάτων, και το καθιερωμένο "πέταγμα" του Σταυρού, από τον ιερέα, υπό τον ήχο του απολυτικίου: "Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου Κύριε, η της τριάδος εφανερώθη προσκύνησις...". Όπως κάθε χρόνο, έτσι και εφέτος, αρκετοί νεαροί κολυμβητές βούτηξαν στα κρύα νερά, ανταγωνιζόμενοι για το ποιος θα βρει το Σταυρό, ενώ ο κόσμος παρακολουθούσε με αγωνία.
Ο τυχερός που τον βρήκε, ευλογείται από τον ιερέα, ενώ παίρνει τον Σταυρό σε ένα δίσκο και περνάει, στην πλατεία και στα καφενεία, όπου ο κόσμος του δίνει χρήματα, τον "ασημώνει", και τον συγχαίρει...