Η μαύρη πεύκη (Pinus nigra) ανήκει στα χαρακτηριστικά είδη της παραμεσογειακής περιοχής και εξαπλώνεται φυσικά από τη Ν. Ισπανία έως την Ελλάδα, την Κύπρο και την Τουρκία αλλά και στη Β Αφρική. Απαντά επίσης στην Κριμαία της Ουκρανίας. Στην Ελλάδα η εξάπλωσή της εκτείνεται από τα βόρεια σύνορα στον γεωγραφικό χώρο εξάπλωσης της οξιάς (Fagetalia) έως την Πελοπόννησο στον χώρο της παραμεσογειακής βλάστησης (Quercetalia pubescentis). Απαντά επίσης στη Λέσβο και τη Σάμο.
Είναι είδος μακρόβιο, ανθεκτικό στην ξηρασία, σε χαμηλές θερμοκρασίες και στους ανέμους, ολιγαρκές και ικανό να προσαρμόζει την οικολογία και τη φυσιολογία του σε διαφορετικές περιβαλλοντικές συνθήκες. Εποικίζει ποικίλους οικολογικούς θώκους (όπως, για παράδειγμα, εκτάσεις που εγκαταλείφθηκαν από τη γεωργία και την κτηνοτροφία) και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στα στάδια της διαδοχής των δασών, στην προστασία του εδάφους από τη διάβρωση και τα πλημμυρικά φαινόμενα και στην απορρόφηση του CO2 της ατμόσφαιρας.
Σχηματίζει εκτεταμένα δάση, με άτομα που φθάνουν σε ύψος τα 20-40 m, σπανιότερα τα 50 m. Ο κορμός της μαύρης πεύκης είναι ευθύς και η κόμη της πυραμιδοειδής στην αρχή και αργότερα ομπρελοειδής. Κάθε 2-3 έτη εμφανίζει ένα μέγιστο στον σχηματισμό κώνων και σπόρων οι οποίοι ωριμάζουν κατά τη χειμερινή περίοδο και πέφτουν στο έδαφος έως την επόμενη άνοιξη. Δεν διατηρεί κλειστούς κώνους, ούτε σπέρματα σε λήθαργο.
Τα δάση που σχηματίζει περιλαμβάνονται στον τύπο οικοτόπου προτεραιότητας «(Υπο-) Μεσογειακά πευκοδάση με ενδημικά μαυρόπευκα» του Παραρτήματος Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ (Οδηγία των Οικοτόπων). Πριν από τις πυρκαγιές του έτους 2007, στην περιοχή του Πάρνωνα αλλά και στην Ελλάδα γενικότερα αυτός ο τύπος οικοτόπου εμφάνιζε άριστη αντιπροσωπευτικότητα και ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης.
Η μαύρη πεύκη, εφόσον διαχειρίζεται ορθολογικά, παράγει πολύτιμη ξυλεία. Το ξύλο της είναι καλής ποιότητας και χρησιμοποιείται ευρύτατα στην οικοδομική, τη ναυπηγική, τη μεταλλευτική και τη βιομηχανία. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί, επίσης, στην τεχνητή ίδρυση δασών για προστατευτικούς ή αισθητικούς σκοπούς (σε εδάφη γυμνά, σχετικά πτωχά σε θρεπτικά συστατικά και υγρασία).
Οι κυριότερες απειλές που αντιμετωπίζει το είδος είναι η μη ορθολογική διαχείριση των δασών του (για παραγωγή ξυλείας), η εισβολή των χωροκατακτητικών ξενικών ειδών, τα φλοιοφάγα έντομα (ιδιαίτερα το είδος Thaumetopoea pityocampa), η υπερβόσκηση, η γενετική ρύπανση και οι πυρκαγιές. Η μαύρη πεύκη είναι προσαρμοσμένη στις χαμηλής έντασης έρπουσες πυρκαγιές αλλά όχι στις μεγάλες επικόρυφες πυρκαγιές που, ολοένα και συχνότερα, εμφανίζονται τα τελευταία έτη καταστρέφοντας μεγάλες εκτάσεις των δασών της. Οι επικόρυφες πυρκαγιές καταστρέφουν τους κώνους και τα σπέρματα της μαύρης πεύκης που δεν έχουν ωριμάσει και έτσι το δάσος δεν μπορεί να αναγεννηθεί με φυσικό τρόπο. Φυσική αναγέννηση εμφανίζεται όταν έχουν διατηρηθεί νησίδες ή μεμονωμένα δέντρα τα οποία σταδιακά λειτουργούν ως σπορείς, διαδικασία η οποία απαιτεί χρόνο.
Η Ελλάδα και άλλες Μεσογειακές χώρες υπέφεραν κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του έτους 2007 από τις καταστροφικές πυρκαγιές οι οποίες προκάλεσαν σημαντικές καταστροφές σε πολλά μεσογειακά οικοσυστήματα, όπως τα δάση μαύρης πεύκης (Pinus nigra) [τύπος οικοτόπου προτεραιότητας *9530 «(Υπο-) Μεσογειακά πευκοδάση με ενδημικά μαυρόπευκα» που περιλαμβάνεται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ]. Συγκεκριμένα στον Πάρνωνα [Τόπος Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ GR2520006) - Όρος Πάρνωνας (και περιοχή Μαλεβής) του Δικτύου NATURA 2000], τα δάση μαύρης πεύκης κάλυπταν 5.350 ha. Οι πυρκαγιές έκαψαν μεγάλο ποσοστό της έκτασης των δασών αυτών (περίπου 36%) εντός των ορίων του τόπου.
Οι καμένες εκτάσεις του τύπου οικοτόπου *9530 αντιστοιχούσαν στις νοτιότερες συστάδες του είδους στον Πάρνωνα, ο οποίος με τη σειρά του βρίσκεται στη νοτιοανατολική Πελοπόννησο, μία από τις πιο ξηρές περιοχές της Ελλάδας αλλά και της Ευρώπης. Η φυσική αποκατάσταση των δασών μαύρης πεύκης θεωρείται επισφαλής λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών γνωρισμάτων του είδους Pinus nigra. Σε περίπτωση που η απώλεια του είδους για το σύνολο ή μέρος των καμένων εκτάσεων καταστεί μόνιμη, το νότιo όριο της εξάπλωσης του τύπου οικοτόπου στην ηπειρωτική Ευρώπη θα επηρεαστεί. Λαμβάνοντας υπόψη αυτό το γεγονός, και συνυπολογίζοντας την αβεβαιότητα που προκύπτει από τις δυνητικές επιπτώσεις στην εξάπλωση διαφόρων φυτικών και ζωικών ειδών λόγω της κλιματικής αλλαγής, γίνεται ξεκάθαρο πως οι ανωτέρω προκλήσεις είναι ιδιαίτερα επείγουσες και θα πρέπει να αντιμετωπισθούν άμεσα.
Η εμφάνιση περιστατικών πυρκαγιάς σε ορεινά οικοσυστήματα τα οποία δεν είναι καλά προσαρμοσμένα στις πυρκαγιές θέτουν νέες προκλήσεις αναφορικά με τη διατήρηση και την αποκατάστασή τους. Το έργο LIFE+ «Αποκατάσταση των δασών Pinus nigra στον Πάρνωνα (GR2520006) μέσω μιας δομημένης προσέγγισης» ανταποκρίνεται στην ανάγκη για αποκατάσταση αυτού του τύπου οικοτόπου με την επίδειξη της εφαρμογής μιας δομημένης, επιστημονικά τεκμηριωμένης βήμα προς βήμα προσέγγισης, με σκοπό τον ακριβή σχεδιασμό και την αποτελεσματική αποκατάσταση των καμένων εκτάσεων του τύπου οικοτόπου προτεραιότητας *9530 από τις πρόσφατες πυρκαγιές. Η προτεινόμενη αποκατάσταση του εν λόγω τύπου οικοτόπου αναμένεται να συμβάλει, επίσης, στη διατήρηση των νοτίων ορίων εξάπλωσής του στην Ευρώπη.
Πηγή: www.parnonaslife.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου