Το Γερακι κατα την Τουρκοκρατια και την Επανασταση

 Τουρκοκρατία και Απελευθέρωση.  Οι Βυζαντινοί κράτησαν το Γεράκι 200 χρόνια από το έτος 1259 που το ανακατέλαβαν από τους Φράγκους. Το 1460 όμως ο Μυστράς , η υπόλοιπη Λακεδαίμων μαζί με το Γεράκι, εκτός από τη Μονεμβασία, περιήλθαν στα χέρια των Τούρκων των οποίων ηγήθηκε ο ίδιος ο Μωάμεθ ο Κατακτητής, ο οποίος έφθασε μέχρι τον Μυστρά. Τρία χρόνια αργότερα, ήτοι το 1463, το Κάστρο του Γερακίου κατελήφθη από τους Βενετούς, αλλά δεν έμεινε υπό την κυριαρχία των παρά μόνον πέντε χρόνια και το 1468 περιήλθε πάλι στα χέρια των Τούρκων. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, συνεχίσθηκε η ευσεβής παράδοση των Γερακιτών, όπως και κατά τους προηγούμενους αιώνες. Στα χρόνια που ακολούθησαν, χτίστηκαν και άλλοι ναοί εντός του οικισμού και στη γύρω περιοχή, όπως οι μικροί μονοκάμαροι ναοί του Αγίου Νικολάου, της Αγίας Κυριακής, της Αγίας Σοφίας, του Αγίου Δημητρίου κ.α. Το 1702 κτίσθηκε και ο καθεδρικός ναός του χωριού, της  Κοιμήσεως της Θεοτόκου κατόπιν προτροπής και εν μέρει καλύψεως της δαπάνης του μονάζοντος στο Άγιον Όρος Γερακίτη, Κωνσταντίνου Μπράτη. Κατά την περίοδο αυτή, ιδρύθηκε και η ιερά Μονή του Τιμίου Προδρόμου νοτιοανατολικά του χωριού προς το Αλεποχώρι. Στη Μονή αυτή καθώς και στην προαναφερθείσα  Μονή του Προφήτη Ηλία στη θέση ΄΄Δάφνη΄΄ εμόνασαν πολλοί Γερακίτες. Και στις δύο αυτές Μονές υπήρχαν  μοναχοί μέχρι το 1833, οπότε έπαυσαν να λειτουργούν, όπως και άλλες Μονές. Αλλά ο θρησκευτικός ζήλος των Γερακιτών συνέχισε να είναι ζωηρός και έτσι όσοι επιθυμούσαν να μονάσουν μετέβαιναν στη Μονή Ελώνης ή στο Άγιον Όρος, όπως ο Ακάκιος Μάδης  και ο Σωφρόνιος Σταμάτος, οι οποίοι ξεχώρισαν για την υποδειγματική μοναχική ζωή και την αρετή τους. Από το Γεράκι κατήγετο και ο νεομάρτυρας της εκκλησίας μας  Ιωάννης, ο οποίος μαρτύρησε στη Λάρισα το 1773 και του οποίου η μνήμη εορτάζεται στις 21 Οκτωβρίου.

   Προ και κατά το διάστημα της εξεγέρσεως των Ελλήνων κατά  του Τουρκικού Ζυγού υπήρχε στο Γεράκι η έδρα της Επισκοπής του Έλους, η οποία και διετηρήθη μέχρι το 1833, οπότε  καταργήθηκε και συγχωνεύθηκε  με την Επισκοπή της Σπάρτης. Της Επισκοπής αυτής διετέλεσε προτελευταίος Επίσκοπος ο Γερακίτης Ιωάσαφ Γερακός (+1810), τον οποίον διαδέχθηκε ο ενθουσιώδης και πατριωτικότατος  Άνθιμος  που εκτός των άλλων αρετών του έμεινε γνωστός για τη δράση του πριν και κατά την επανάσταση του 1821.

   Κατά τη διάρκεια της επαναστάσεως ενάντια στον Τουρκικό Ζυγό, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης απηύθυνε από το Γεράκι στις 2 Σεπτεμβρίου 1825 εγκύκλιο  προς τους ΄΄γενναίους Σπαρτιάτες, μικρούς και μεγάλους, καπεταναίους και στρατιώτες΄΄ με παραινέσεις και προτροπές για ενεργό συμμετοχή στον αγώνα κατά των Τούρκων του Ιμπραήμ, οι οποίοι είχαν εισβάλει στην Πελοπόννησο και κατέστρεφαν και έκαιγαν τα πάντα στο πέρασμά τους. Με διάφορες δε αψιμαχίες γύρω από το Γεράκι, ο Κολοκοτρώνης καθυστέρησε την επέλαση των Τούρκων και έδωσε καιρό στα γυναικόπαιδα να διασχίσουν την οροσειρά του Πάρνωνος και να διαφύγουν  στο Λεωνίδιο και από εκεί με βάρκες στις Σπέτσες και στην Ύδρα.
πηγή:  http://geraki.site40.net/history.htm

Επίσης, όπως γραφει ο Κολοκοτρώνης στα απομνημονευματά του, την 12η Σεπτεμβρίου 1825, ο Ιμπραήμ εκαψε ολοσχερως το Γερακι (αφου προηγουμενως οι κάτοικοι το ειχαν εγκαταλειψει)!

Α.Σ.