Άυλη πολιτιστική κληρονομιά - Η ξερολιθιά

ΑΥΛΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ

H πολιτιστική κληρονομιά δεν περιορίζεται σε εκδηλώσεις οι οποίες περιλαμβάνουν ύλη, όπως είναι τα μνημεία και τα αντικείμενα τα οποία έχουν διατηρηθεί στην πορεία του χρόνου. Η έννοια αυτή περιλαμβάνει ζωντανές εκφράσεις και παραδόσεις αμέτρητων ομάδων και κοινοτήτων σε όλο τον κόσμο, τις οποίες έχουν κληρονομήσει από τους προγόνους τους και τις μεταδίδουν στους απογόνους τους, στις περισσότερες περιπτώσεις από στόμα σε στόμα.

Η UNESCO έχει διεξαγάγει πολύχρονη έρευνα σχετικά με τις λειτουργίες και τις αξίες της πολιτιστικής έκφρασης και τις πρακτικές της οι οποίες έχουν ανοίξει το δρόμο για νέες προσεγγίσεις στην κατανόηση, στην προστασία και τον σεβασμό της πολιτιστικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας. Η ζωντανή κληρονομιά, που είναι γνωστή ως άυλη, διασφαλίζει στον φορέα των εκδηλώσεών της την αίσθηση της ταυτότητας και τη συνέχεια, στο μέτρο που αυτός ή αυτή την κατέχει και την αναδημιουργεί αενάως. Ως κινητήρια δύναμη της πολιτιστικής πολυμορφίας, η άυλη κληρονομιά είναι πολύ εύθραυστη κληρονομιά.

Τα τελευταία χρόνια, έχει λάβει διεθνή αναγνώριση και η διάσωσή της έχει καταστεί μία από τις προτεραιότητες της διεθνούς συνεργασίας χάρη στον πρωταγωνιστικό ρόλο της UNESCO στην υιοθέτηση της Σύμβασης για τη Διασφάλιση της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς

Στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της UNESCOσυμπεριλαμβάνεται πλέον και το ρεμπέτικο τραγούδι, μετά την σχετική απόφαση της Διακυβερνητικής Επιτροπή της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς στην 12η ετήσια συνεδρίασή της, που πραγματοποιήθηκε στην Ν. Κορέα από τις 4 έως τις 9 Δεκέμβρη.

Το Ρεμπέτικο είναι το 5ο στοιχείο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς που εγγράφει η Ελλάδα στον σχετικό Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο. Έχουν προηγηθεί η Μεσογειακή Δίαιτα (από κοινού με την Ιταλία, Ισπανία, Μαρόκο, Πορτογαλία, Κύπρο, Κροατία), η Παραδοσιακή Μαστιχοκαλλιέργεια στη Χίο, η Τηνιακή Μαρμαροτεχνία, καθώς και το εθιμικό δρώμενο των Μωμόγερων. Φάκελο υποψηφιότητας για εγγραφή στον ίδιο κατάλογο της UNESCO έχει υποβάλει η Ελλάδα (από κοινού με τις Γαλλία, Ελβετία, Ισπανία, Ιταλία, Κροατία, Κύπρο, Σλοβενία) για την Τέχνη της Ξερολιθιάς. Ο φάκελος υποψηφιότητας πρόκειται να αξιολογηθεί από τις αρμόδιες επιτροπές της UNESCO το φθινόπωρο του 2018.

Ξερολιθιά - μία από τις πολλές- σε τοίχο γερακίτικου χωραφιού

Τι εννοούμε, όμως, με τον όρο «η τέχνη της ξερολιθιάς»; Πρόκειται, για την κατασκευή κτισμάτων με λίθους χωρίς κανένα συνδετικό υλικό – εν ξηρώ. Μια τεχνική, που κρατάει από την αρχαιότητα, καθώς από τότε οι ξερολιθιές στήριζαν τα εδάφη για τη γεωργική χρήση τους. Οι ξερολιθικές κατασκευές είναι άλλοτε έντονα ορατές, όπως εκτεταμένα εντυπωσιακά σύνολα από ταρατσωτές καλλιέργειες, και άλλοτε διακριτικές και ταπεινές, όπως τα κτίσματα γεωργοκτηνοτροφικής χρήσης. Ωστόσο, είναι πάντα καλαίσθητες και φιλικές προς το περιβάλλον. Να σημειώσουμε ότι η διαχρονική παρουσία και η λειτουργικότητα της ξερολιθιάς στον φυσικό χώρο, σε συνδυασμό με τη λελογισμένη διαχείριση των εδαφών από τον άνθρωπο της υπαίθρου, έδωσαν την ευκαιρία για μια καλύτερη ζωή στους κατοίκους των ορεινών περιοχών της χώρας.

Παρακαταθήκη ζωής

Η τέχνη της ξερολιθιάς είναι μια παλιά λαϊκή παράδοση, μια τέχνη που μεταβιβαζόταν από τον πατέρα στον γιο, μια παρακαταθήκη ζωής. Με τις ίδιες πέτρες, έφτιαξαν τα σύνορα που χώριζαν του καθενός την επικράτεια και μάντρωσαν τα χωράφια τους, για να τα προστατεύσουν από τα ζωντανά. Και με τις πιο ήμερες και δουλεμένες από αυτές, ύψωσαν τους τοίχους των σπιτιών τους και έφτιαξαν τις στέγες, που τους προφύλασσαν από τη βροχή και το λιοπύρι! Με μοναδικά εργαλεία τα χέρια τους και κάποια λοστάρια, κατάφεραν να φτιάξουν ένα σύνολο όπου παντού κυριαρχούσε η πέτρα σε κάθε της μορφή. Δεν έκαναν τοίχους, δεν έφτιαξαν λάσπη, δεν στερέωσαν πέτρες, απλώς τις ακούμπησαν με αγάπη και αυτές ισορρόπησαν και κράτησαν ζωντανή την ελληνική ύπαιθρο. Γιατί, οι ξερολιθιές συντηρούσαν την πολύτιμη γη χωρίς να χαρακώνεται, να παρασέρνεται από τις βροχές και τον άνεμο και να χάνεται. Παράλληλα, η πετρώδης και άγονη γη εμπλουτιζόταν με τις μεθόδους και τις τεχνικές της ήπιας καλλιέργειας. Έτσι, οι αγρότες κατάφεραν να εκμεταλλευτούν τη γη, χωρίς να υποβαθμίσουν το έδαφος, το περιβάλλον και το τοπίο.

«Ετούτο το τοπίο είναι σκληρό σαν τη σιωπή,
σφίγγει στον κόρφο του τα πυρωμένα του λιθάρια,
σφίγγει στο φως τις ορφανές ελιές του και τα αμπέλια του,
σφίγγει τα δόντια. Δεν υπάρχει νερό. Μονάχα φως»

(«Ρωμιοσύνη», Γιάννης Ρίτσος)

http://ayla.culture.gr/   Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της Ελλάδας